Mikołaj GOMÓŁKA
Melodie na Psałterz Polski
Ars Nova · Il Canto


IMAGEN

arsnovapolonia.eu
dux.pl

1996
Dux 0244

kwiecień 1996
Pałac Sapiehów, Warszawa






Twenty-three Medieval Psalms by Mikolaj Gomolka and Jan Kochanowski, composed in 1580.

We know quite a lot about his life, especially when compared to other composers. He was born in Sandomierz in 1535, in a townspeople family. At the age of 10, Gomolka was introduced to the court of king Zygmunt August, where he received his music education and played in royal music ensemble. He left the court in year 1563, and in 1566 went back to his home town, Sandomierz, and got married. Gomolka played a significant role in political life of the city, as a member (1567) and head (1572) of the city council. In years 1590-1591 he stayed with his son in a court of Jan Zamoyski. The date of his death isn't certain, it is only suspected that Gomolka died in Jazlowiec, on 5th March 1609. In 1580 in Krakow, Mikolaj Gomolka published Melodie na Psalterz polski - a complete work of melodies to all of the 150 psalms. This is probably his only published (and certainly the only known) musical work, but a very important one. It was made to the translations of psalms from Latin to Polish, done by Jan Kochanowski, certainly the most renowned Polish poet of Renaissance. The compositions gained a big popularity, especially among school choirs and instrumental groups. The compositions are usually simple and easy to perform; it was the intention of Gomolka to make them easy enough to be performed not only by skilled musicians.

polartcenter.com





1 - Psalm 47. Kleszczmy rękoma wszyscy zgodliwie (Omnes gentes, plaudite manibus)   [2:43]
tutti

2 - Psalm 46. Bóg wszechmocny, Bóg prawdziwy (Deus noster refugium et virtus)   [2:25]
a cappella

3 - Psalm 118. Chwalcie Pana prze dobroć Jego niewymowną (Confitemini Domino, quoniam bonus)   [3:26]
kontratenor, bas

4 - Psalm 134. Teraz, o wierni Pańscy służebnicy (Ecce nunc benedicite Dominum)   [1:24]
wersja instrumentalna: flety

5 - Psalm 11. Panu ja ufam, a wy mówicie: między góry (In Domino confido)   [2:12]
a cappella

6 - Psalm 22. Boże, czemuś mię, czemuś mię, mój wieczny (Deus, Deus meus)   [3:08]
kontratenor

7 - Psalm 26. Panie, uczyń sąd o mnie, a tam ujźrzysz moję (Iudica me, Domine, quoniam ego)   [2:48]
wersja instrumentalna: róg, flety

8 - Psalm 28. Królu niebieski, zdrowie dusze mojej (Ad te, Domine, calmabo, Deus meus)   [3:17]
a cappella

9 - Psalm 30. Będę Cię wielbił, mój Panie (Exaltabo te, Domine)   [3:48]
baryton

10 - Psalm 76. Znaczny jest Bóg w żydowskiej krainie (Notus in Iudea Deus)   [2:02]
wersja instrumentalna: fidele

11 - Psalm 137. Siedząc na niskich brzegach babilońskiej wody (Super flumina Babylonis)   [5:58]
kontratenor

12 - Psalm 64. Boże litościwy, w mój czas nieszczęśliwy (Exaudi, Deus, orationem meam)   [2:16]
baryton

13 - Psalm 117. Wszelki naród, wszelkie plemię (Laudate Dominum, omnes gentes)   [1:14]
a cappella

14 - Psalm 45b. Serce mi każe śpiewać panu swemu (Eructavit cor meum verbum bonum)   [5:30]
kontratenor

15 - Psalm 16. O, który siedzisz na wysokim niebie (Conserva me, Domine, quoniam speravi in te)   [3:48]
sopran

16 - Psalm 142b. Pana wołam, Pana proszę (Voce mea, ad Dominum)   [5:26]
kontratenor

17 - Psalm 20. Wsiadaj z dobrym sercem, o królu cnotliwy (Exaudit te Dominus in die tribulationis)   [2:09]
wersja instrumentalna: puzony, pomort

18 - Psalm 41. Szczęśliwy, który ludzi upadłych ratuje (Beatus, qui intelligit super egenum)   [1:24]
a cappella

19 - Psalm 103. Błogosław, duszo moja, Panu swojemu (Benedic, anima mea, Domino)   [2:50]
wersja instrumentalna: flety

20 - Psalm 97. Pan nasz, Bóg nasz panuje! (Dominus regnavit, exultet terra)   [2:31]
sopran

21 - Psalm 81. Radujcie się Bogu nawyższemu (Exultate Deo adiutori nostro)   [2:38]
tutti

22 - Psalm 138. Ciebie ja chwalić będę, Ciebie przed możnemi (Confitebot, tibi, Domine)   [1:31]
wersja instrumentalna: puzony, bombarda

23 - Psalm 29. Nieście chwałę, mocarze, Panu mocniejszemu (Afferte Domino, filii Dei)   [3:09]
tutti






Psałterz Dawidów przekładania Jan Kochanowskiego
TEKST







Il Canto
Michał Straszewski

Barbara Janowska • sopran (solista: #20)
Wanda Laddy • sopran (solista: #15)
Krzysztof Szmyt • tenor
Robert Lawaty • kontratenor (solista: #3)
Cezary Szyfman• baryton (solista: #9, 12)
Michał Straszewski • bas (solista: #3)



Ars Nova
Jacek Urbaniak

Agata Sapiecha • fidel, mazanki sopranowe i altowe
Małgorzata Felgebel • fidel
Michał Straszewski • fidel
Marcin Zalewski • viola da gamba
Tadeusz Czechak • lutnia, perkusja
Mariusz Gebel • kontratenor (solista: #6, 11, 14, 16), flety proste
Paweł Kobus • flety proste, bombarda
Czesław Palkowski • flety proste
Piotr Wawreniuk • puzon altowy
Tomomasa Ueyama • puzon tenorowy
Robetr Krajewski • puzon basowy
Jacek Urbaniak • flety proste solo, pomort, cornamuse, róg








Melodiae na Psalterz polski przez Mikołaja Gomółkę uczynione, w Krakowie, w drukarni Łazarzowej, roku Pańskiego 1580
Psałterz Dawidów przekładania Jan Kochanowskiego (1579)


Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego ukazał się drukiem w Krakowie u schyłku 1579 roku. Kochanowski wiele lat pracował nad przekładem, doskonaląc go i przetwarzając. Było to zarazem długoletnie obcowanie z arcydziełezm poezji hebrajskiej, tą szczególną księgą Starego Testamentu, którą wypełniają modlitwy do Boga (jest ich 150) i nastrój bliskiego obcowania człowieka i Stwórcy. Psalmistę przez wiele stuleci, także w XVI wieku, utożsamiano z królem Dawidem, któremu dzisiaj przypisuje się najwyżej 73 psalmy ze zbioru układanego od XI do IV wieku przed Chrystusem. Kochanowski, niczym nowy Dawid, mówił więc głosem natchnionego władcy żydowskiego. Powstało mistrzowskie dzieło polskiego renesansu.

Kochanowski nie tłumaczył z oryginału hebrajskiego, ale z wersji łacińskiej, nie z Wulgaty jednak, lecz z przekładu szkockiego humanisty czasów odrodzenia George'a Buchanana (wydanego w 1566 roku), który lepiej oddal emocjonalne i stylistyczne bogactwo tekstu pierwotnego. O tę świetność poezji psalmicznej chodziło zaś polskiemu poecie najmocniej. Psałterz Dawidów jest bowiem przejawem znamiennej dla Jana Kochanowskiego religijności prywatnej, skupionej wokół intymnej więzi osoby ludzkiej i Boga (o której pisał w niesłusznie zapomnianej francuskiej monografii poety z 1932 roku Jacques Langlade). Pobożność ta kulminuje się w Trenach, wydanych rok później, a wyraża renesansową pasję szukania chrześcijaństwa pojętego egzystencjalne, wysnutego z doświadczeń wewnętrznych człowieka.

Psałterz Dawidów jest zarazem popisem wirtuozerii sztukmistrza. Jako XVI-wieczny klasycysta zadbał Kochanowski o wielobarwną świetność stylu i... nawiązał też do rzymskiego antyku. Znamienna jest zwłaszcza strofika: wprawdzie da się słyszeć typowy dla poezji hebrajskiej paralelizm, ale stosuje poeta antyczne układy wersyfikacyjne, w tym wziętą od Horacego strofę saficką.

Renesans umiał to łączyć. Powstało arcydzieło liryczne. Kochanowski na wstępie tomu w przedmowie do biskupa krakowskiego Piotra Myszkowskiego stwierdził dumnie, że „wdarł się na skalę pięknej Kallijopy” niosąc „Dawidowe złote gęśli”. Wymienił tak muzę poezji epickiej: dat bowiem przecież także epicką opowieść heroiczną o ludzkich czynach poddanych Stwórcy.

Antoni Czyż




Mikołaj Gomółka (ok. 1535-1591) przeszedł do historii jako kompozytor jednego z najważniejszych dzieł muzyki staropolskiej: Melodiae na Psałterz polski, wydanego w Krakowie, w drukarni Łazarza Andrysowicza w roku 1580. Był Gomółka muzykiem grającym na instrumentach dętych (fistulator) na dworze króla Zygmunta Augusta, później zaś pełnił funkcję wicewojewody rodzinnego Sandomierza. Melodiae... dedykował biskupowi krakowskiemu – mecenasowi i sprawcy dzieła – Piotrowi Myszkowskiemu.

Pomysł, by połączyć rodzimą muzykę z polskim słowem wywodził się z humanistycznych idei renesansu. Psalmy Gomółki wypełniły w pewnym stopniu lukę po prawie nieistniejących w polskiej tradycji muzycznej takich gatunkach, jak madrygał czy chanson. Niektóre z nich (Psalmy 47, 97, 103) mogły być popularnymi wówczas tańcami czy pieśniami.

Wszystkie psalmy (150) skomponowane są na czterogłosowy zespół wokalny. Kierując się tym, iż praktykowano wówczas granie głosów wokalnych na instrumentach, opracowałem do tego nagrania wersje wokalno-instrumentalne i instrumentalne psalmów. Użycie instrumentów renesansowych stworzyło bogate możliwości brzmieniowe i pole do kunsztownej ornamentacji głosu instrumentalnego. Psalmy wykonywane przez jednego śpiewaka i instrumenty dały natomiast szansę jeszcze większego zaistnienia i ekspresyjnej interpretacji genialnego tekstu Psałterza Dawidów Jan Kochanowskiego. W takiej wersji Psalmy stały się bardzo osobistą i głęboką formą wypowiedzi.

Jacek Urbaniak





notes in english





IMAGEN