Bal renesansowy w Warszawie
Orkiestra Złotego Wieku


IMAGEN

polartcenter.com
kmt.pl
gigant.pl

2000
Dux 0193

październik 2000
Kościół Najświętszej Maryi Panny w Warszawie





Tabulatura Jana z Lublina
(ok. 1540)

1 - Cenar (Czayner thancz)   [1:53]
2 - Taniec   [1:44]
3 - Pawana   [2:45]
4 - Alia...   [1:39]
5 - Jeszcze Marcinie   [2:46]
6 - Poznanie   [2:31]


Valentin HAUSSMANN
(1565–1614)

7 - Polnischer Tanz   [2:16]
8 - Polnischer Tanz   [1:54]
9 - Polnischer Tanz   [3:12]


Wojciech DŁUGORAJ
(1619)

10 - Vilanella Polonica   [1:47]
11 - Cantio Polonica   [2:18]
12 - 4 tańce   [2:17]
Eiusdem nationis – Cenar – Chorea polonica – Hajducki


Rękopis "połocki"
(poł. XVII w.)

13 - Witany   [2:36]
14 - Goniony   [1:28]
15 - Pagamoszka (Bergamaska)   [3:46]
16 - Czapkowy   [1:44]
17 - Taniec   [1:58]
18 - Mieniony   [1:18]
19 - Wychodzony   [2:23]


Vietoris Codex
(poł. XVII w.)

20 - Taniec wołoski   [3:13]
21 - Taniec z kapeluszem   [1:40]
22 - Ej pójdę...   [2:20]


Cornelius SCHUYT
(1611)

23 - Pawana i Galiarda   [4:39]
24 - Pawana i Galiarda   [4:43]
25 - Pawana i Galiarda   [4:38]







Orkiestra Złotego Wieku
Jacek Urbaniak

Małgorzata Feldgebel • fidel
Joanna Nogal • fidel
Marcin Zalewski • viola da gamba (sopran, bas), bęben
Paweł Zalewski • viola da gamba (bas), bęben
Krzysztof Owczynik • flety proste, cornamuse (sopran, alt)
Mirosław Feldgebel • harfa, flet prosty (tenor), cornamuse (tenor), perkusja
Bartłomiej Swebodziński • flety proste (alt, bas)
Jacek Urbaniak • flety proste (sopranino, sopran, alt, tenor), pomort, cornamuse (sopran)
Piotr Wawreniuk • puzon altowy (sackbut)
Tomomasa Ueyama • puzon tenorowy (sackbut)
Robert Krajewski • puzon basowy (sackbut)
Anna Kalka • instrumenty perkusyjne




IMAGEN




Bal renesansowy w Warszawie

Muzyka taneczna doby Złotego Wieku stanowi jeden z najbardziej ilościowo obszernych i atrakcyjnych przekazów muzycznych tamtych czasów. Setki tańców polskich znajdują się w księgozbiorach polskich, niemieckich, szwedzkich, węgierskich, słowackich.

Bal i uroczystości nie mogły obyć się – podobnie jak dziś – bez muzyki. Z tańca wyczytać można było charakter ludzi, ich temperament, pochodzenie społeczne i narodowe. Taniec jak zwierciadło przedstawiał tańczących lub słuchających go ludzi. Stanowił niezwykle barwne widowisko! Na płycie przedstawiamy je dźwiękami instrumentów dawnych, z okresu rozkwitu renesansu i początków baroku. Tańce układają się w obrazy. Pierwsze z nich, najstarsze, to tańce renesansowe z tabulatury organowej Jana z Lublina i królująca wówczas pawana, galiarda, passamezzo, ballo o uroczo spolszczonych nazwach lub w ogóle bez tytułów. Mają one ponadnarodowy charakter a ich źródła sięgają ojczyzny renesansowego tańca europejskiego – Włoch. Zapewne tańczono je na wawelskim dworze Bony Sforza i Zygmunta II Augusta i na warszawskim dworze ostatnich Książąt Mazowieckich.

Tabulatura Jana z Lublina spisana przez kanonika regularnego Jana należy do najobszerniejszych europejskich zbiorów muzycznych XVI wieku. Znajdują się w niej utwory stawnych kompozytorów m. in Josquina des Prés, Heinricha Fincka, Clementa Jannequina, a także kompozytorów polskich: m. in Mikołaja z Chrzanowa, Seweryna Konia. Zapisano w niej również 36 tańców pochodzenia polskiego, włoskiego, niemieckiego i hiszpańskiego. Faksymile tej tabulatury wydane jest w serii Monumenta musicae in Polonia, seria B, t. 1 Kraków 1964.

Dalej zamieściliśmy fragment polskiej muzyki tanecznej widzianej z perspektywy zagranicznego muzyka.

Valentin Haussmann (1565-1614) byt niemieckim organistą i kompozytorem. Działaj m.in. w Królewcu, Magdeburgu, Hamburgu, przebywał w Polsce. Komponował i wydawał zbiory tańców. W roku 1603 opublikował w Norymberdze „Rest und polnischen und anderen Tanzen”.

W opracowaniu trzech tańców polskich Haussmanna pokazany jest bardzo wyraźny koloryt poszczególnych grup jednorodnych instrumentów zwanych consortami: 3 fletów, 3 puzonów i 3 violi.

Następne są już bardzo polskie w swym charakterze tańce Wojciecha Długoraja. Orkiestra Złotego Wieku wykonuje transkrypcje tańców napisanych na lutnię – instrument, którego Długoraj był sławnym wirtuozem. Polskość jego tańców zaznacza się w melodyce pełnej ciepła i intymności – zwłaszcza w Cantio Polonica.

Wojciech Długoraj (ur. ok. 1550 r. w Gostyńcu; zm. po 1619 r.) lutnista i kompozytor polski (może też i śpiewak?) wychowany na dworze Samuela Zborowskiego, działał na dworze króla Stefana Batorego. Czołowy kompozytor polskiego renesansu. Oryginały jego utworów znajdują się w Bibliotece Miejskiej w Lipsku (Niemcy) sygn. II. 6. 15.

Siedem tańców z rękopisu „połockiego” układa się w obrazek choreograficzny, określony tytułami tańców: Witany – na początek, Goniony – taniec korowodowy, bardzo przyśpieszany, Czapkowy – tańczony w nakryciach głowy, Mieniony – taniec ze zmianą partnerów, Wychodzony – na koniec.

Rękopis Biblioteki Jagiellońskiej BJ 127/56 nazywany też „połockim” odkryto dopiero w 1962 roku (Jerzy Gołos) w okładkach mszału cerkwi unickiej, nabytego przez B J. Pochodzi on przypuszczalnie z Połocka, z czasów gdy arcybiskupem i metropolitą kijowskim byt rozmiłowany w muzyce Cyprian Żochowski, zmarły w 1693 roku. Obszerny rękopis (ponad 200 utworów) zawiera muzykę kościelną i świecką, wskazując na czysto użytkowy charakter zbioru przeznaczonego dla nieznanego z imienia zawodowego muzyka, związanego ze środowiskiem dworskim i mieszczańskim południowo wschodnich kresów Polski. Rękopis ten jest największym zbiorem polskiej muzyki tanecznej i pieśniarskiej z XVII wieku.

Trzy tańce z Vietoris Codex mają koloryt szczególny. Słychać w nich wpływy muzyki regionalnej z kresów południowo-wschodnich, zwłaszcza w tańcu wołoskim, oraz popularnej muzyki europejskiej.

Vietoris Codex, nazwany od imienia właściciela, zawiera ok. 340 utworów na organy, zapisanych w 2 połowie XVII wieku. Powstał na Słowacji w pobliżu Węgier. Spośród 61 zapisanych w nim tańców siedem wskazuje polskie pochodzenie. Rękopis znajduje się w Bibliotece Węgierskiej Akademii Nauk w Budapeszcie.

Trzy pawany i galiardy niderlandzkie, które kończą program płyty, są kunsztownym zwieńczeniem balu, utrzymanym w stylu okazałej muzyki teatru dworskiego. Taki teatr istniał przy Zamku Królewskim w Warszawie w czasie panowania Wazów.

Cornelius Schuyt urodził się w rodzinie muzyków w holenderskim mieście Leida w 1557 roku. Po śmierci ojca (w 1601 roku) Cornelius przejął jego stanowisko pierwszego organisty. Schuyt oprócz służby organistrzowskiej w kościele św. Piotra (Pieterskerk) zajmował się także kompozycją, opieką nad dzwonami kościołów miejskch, nauczaniem muzyki i obsługą muzyczną uroczystości miejskch.

Okazałość Pawan i Galiard C. Schuyt'a wskazywała by na użycie tej muzyki w czasie szczególnych uroczystości. Zapewne korespondują one z dostatkiem siedemnastowiecznej Leidy i kunsztem artystów niderlandzkich tamtych czasów.

Jacek Urbaniak



notes in english





IMAGEN