Iacobus / Coro Ultreia
Codex Calixtinus. Omnis Musica





medieval.org
Clave Records. Punteiro 301-CD
Consello de Cultura Galega

1999




Comentarios


Liner notes






CD1

VIII Kalendas Augusti. Uigilia Sancti Iacobi
Responsoria Beati Iacobi a domno Papa Calixto ex euangeliis edita


Inuitatorium

1. Regem regum Dominum  [0:50]  cc  1

Hymnus S. Iacobi a domno Fulberto Kartonensi episcopo editus
2. Psallat chorus celestium  [0:59]  cc  2

Cantus I toni — Antiphona
3. O uenerande Christi apostole  [1:10]  cc  3

Sermo Marci. Cantus I toni — R/.
4. Redemptor imposuit  [1:45]  cc  4

Sermo Marci. Cantus II toni — R/.
5. Uocauit Ihesus  [1:36]  cc  5

Oratio Calixti pape. Cantus VII toni — R/.
6. Clementissime deus  [2:42]  cc  6
R/. Clementissime deus
V/. Exue nos a uiciis

In Laudibus

Sermo Marci. Cantus I toni — Antiphona
7. Imposuit Ihesus  [0:31]  cc  7

Sermo Marci. Cantus II toni — Antiphona
8. Uocauit Ihesus  [0:40]  cc  8

Sermo Calixti pape. Cantus III toni — Antiphona
9. Sicut enim tonitrui  [0:36]  cc  9

Sermo Iheronimi. Cantus IV toni — Antiphona
10. Recte filii tonitrui  [0:45]  cc  10

Sermo Iheronimi. Cantus V toni — Antiphona
11. Iacobus et Iohannes  [0:45]  cc  11

Capitulum. Iacobus Dei et Domini nostri, ut supra
Hymnus sancti Iacobu a domno Fulberti Karnotensi episcopo editus.
Sanctissime o Iacobe

12. Iacobus fuit magnus  [0:25]  cc  12
V/. Iacobus fuit magnus
R/. Secundum nomem suum, alleluia

Sermo Marci. Cantus VIII toni — Antiphona
13. Ascendes Ihesus in monte  [0:55]  cc  13

Ad Terciam

14. Ora pro nobis, beate Iacobe, alleluia  [0:36]  cc  14
R/. Ora pro nobis
V/. Ut digni efficiamur


Ad Sextam

15. Occidit autem Herodes Iacobum  [0:27]  cc  15
V/. Occidit autem Herodes Iacobum
R/. Fratrem Iohanis gladio, alleluia



Responsoria euangelica Beati Iacobi a Beato Calixto Papa edita,
cum suis antifonis et hymnis diebus festis, Passionis scilicet er Translationis, eiusdem Sancti Iacobi cantanda.
VIII Kalendas Augusti Passio Sancti Iacobi et III Kalendas Ianuarii Translatio et Electio eiusdem colitur.


Ad Uesperas

Uerba Calixti. Cantus I toni — Antiphona
16. Ad sepulcrum Beati Iacobi  [2:15]  cc  16

Uerba Calixti. Cantus II toni — Antiphona
17. O quanta sanctitate  [1:23]  cc  17

Uerba Calixti. Cantus III toni — Antiphona
18. Gaudeat plebs gallecianorum  [2:08]  cc  18

Uerba Calixti. Cantus IV toni — Antiphona
19. Sanctissime apostole Iacobe  [1:21]  cc  19

Uerba Calixti. Cantus V toni — Antiphona
20. Iacobe seruorum  [1:04]  cc  20

Hymnus sancti Iacobi a domno Guillelmo patriarcha Iherosolimitano editus, ad Uesperas et ad Laudes cantandus
21. Felix per omnes Dei plebs ecclesias  [1:58]  cc  21

Cantus VIII toni — Antiphona
22. Honorabilem eximii patroni nostri  [1:36]  cc  22

Uerba Gregorii. Cantus V toni — Antiphona
23. Alleluia, Iacobe sanctissime  [0:38]  cc  23

Cantus VI toni — Antiphona
24. Alma perpetui luminis  [1:36]  cc  24

Ad Inuitatorium

25. Uenite omnes cristicole  [1:22]  cc  25

Hymnus sancti Iacobi, a domno Guillelmo Patriarcha Iherosolimitano editus, post uenite cantandus
26. Iocundetur et letetur  [1:51]  cc  26

Sermo Mathei. Cantus I toni — Antiphona
27. Ihesus Dominus uidit duos fratres  [1:48]  cc  27

Sermo Mathei. Cantus II toni — Antiphona
28. Uenite post me  [0:41]  cc  28

Sermo Mathei. Cantus III toni — Antiphona
29. Iacobus et Iohannes statim  [0:40]  cc  29

Sermo Mathei. Cantus IV toni — Antiphona
30. Ihesus uocauit Iacobum Zebedei  [0:46]  cc  30

Sermo Mathei. Cantus V toni — Antiphona
31. Exudit Ihesus  [0:45]  cc  31

Sermo Marci. Cantus VI toni — Antiphona
32. Dixerunt Iacobus et Iohannes  [0:59]  cc  32

Sermo Mrci. Cantus VII toni — Antiphona
33. Ihesus autem ait Iacobo et Iohanni  [1:02]  cc  33

Sermo Gregorii. Cantus VIII toni — Antiphona
34. Iam uos delectat  [0:41]  cc  34

Sermo Luce. Cantus I toni — Antiphona
35. Herodes rex misit manus  [0:44]  cc  35

Sermo ecclesiastice Ystorie. Cantus II toni — Antiphona
36. Uidens Herodes  [0:33]  cc  36

Sermo ecclesiastice Ystorie. Cantus III toni — Antiphona
37. Regis uero facinus  [0:47]  cc  37

Sermo ecclesiastice Ystorie. Cantus IV toni — Antiphona
38. Statim percussit Herodem  [1:03]  cc  38

Sermo Calixti pape. Cantus V toni — Antiphona
39. Iacobe magne  [0:38]  cc  39

Responsoria

Sermo Marci. Cantus I toni
40. Saluator progressus  [3:07]  cc  40
R/. Saluator progressus pusillum secus litus Galilee
V/. At illi, relicto patre suo Zebedeo


Sermo Marci et Iheronimi et Psalmiste. Cantus II toni
41. Dum esset Saluator in monte  [2:24]  cc  41
R/. Dum esset Saluator in monte
V/. Sicut enim uox tonitrui in rota mundi sonat


Sermo Marci. Cantus III toni
42. Accedentes ad Saluatorem  [3:06]  cc  42
R/. Accedentes ad Saluatorem Iacobus et Iohannes
V/. Ihesus autem ait eis


Sermo Luce. Cantus IV toni
43. Cum uidissent autem Iacobus  [3:14]  cc  43
R/. Cum uidissent autem Iacobus et Iohannes
V/. Et conuersus Ihesus increpauit eos


Sermo Gregorii. Cantus V toni
44. Iam locum celsitudinis  [2:02]  cc  44
R/. Iam locum celsitudinis querebant Iacobus et Iohannes
V/. Iam vos delectat locus celsitudinis


Sermo Luce. Cantus VI toni
45. Confestim autem percussit Herodem  [2:48]  cc  45
R/. Confestim autem percussit Herodem angelus Domini
V/. Statuto autem die, Herodes, uestitus ueste regia


Sermo de euangelistis excerptus. Cantus VII toni
46. Hic est Iacobus  [3:03]  cc  46
R/. Hic est Iacobus, dilectus Christi apostolus
V/. O quam uenerandus est beatus Iacobus


Sermo Luce. Cantus VIII toni
47. Misit Herodes rex  [2:57]  cc  47
R/. Misit Herodes rex... Occidit autem Iacobum
V/. Hic Iacobus ualde uenerandus est


Sermo de Mathero et Marco excerptus. Cantus I toni
48. Huic Iacobo condoluit Dominus  [2:14]  cc  48
R/. Huic Iacobo condoluit Dominus tempore passionis sue
V/. Tristis est anima mea usque ad mortem


Sermo de utraque Passione excerptus. Cantus VII toni
49. Cum adpropinquaret beatus  [3:16]  cc  49
R/. Cum adpropinquaret beatus Iacobus ad locum passionis
V/. Uiso hoc miraculo, Iosias credulus babtizatur ab apostolo


Sermo a domno Guillelmo patriarcha Iherosolomitano excerptus de magna Passione. Cantus VIII toni
50. Iacobe uirginei  [2:51]  cc  50
R/. Iacobus uirginei frater preciose Iohannis
V/. Tu prece continua pro nobis omnibus ora






CD2

Responsoria (cont.)

Quidam antistes a Iherosolimis rediens ereptus per beatum Iacobum a marinis periculus, in primo tono edidit hunc Responsorium
1. O adiutor omnium seculorum  [4:39]  cc  51
R/. Iacobus uirginei frater preciose Iohannis
V/. Tu prece continua pro nobis omnibus ora


In laudibus

Sermo ecclesiatice Ystorie. Cantus I toni — Antifona
2. Inmisit, inquit, Herodes rex  [0:52]  cc  52

Sermo ecclesiatice Ystorie. Cantus II toni — Antifona
3. His qui obtulerat Iacobum  [0:45]  cc  53

Sermo ecclesiatice Ystorie. Cantus III toni — Antifona
4. Ducti sunt, inquit, ambo pariter  [0:33]  cc  54

Sermo ecclesiatice Ystorie. Cantus IV toni — Antifona
5. Cum ducerentur in uia  [0:39]  cc  55

Sermo ecclesiatice Ystorie. Cantus V toni — Antifona
6. At Iacobus parumper deliberans  [0:45]  cc  56

[Capitulum. His qui obtulerat Iacobum – ]Aliud
7. Ora pro nobis beate Iacobe  [1:23]  cc  57
R/. Ora pro nobis beate Iacobe
V/. Ut digni efficiamur promissionibus Christi


[Hymnus. Felix per omnes — V/. Ipse est directis diuinitis]
Cantus I toni — Antifona
8. Apostole Christi Iacobe  [2:11]  cc  58

[Ad Primam
Antifona. Inmisit, inquit...]

Ad Terciam
[Antifona. His qui obtulerat...
Capitulum. Cum ducerentur in uia, ut supra
]

9. Ora pro nobis beate Iacobe, alleluia  [0:49]  cc  59
R/. Ora pro nobis beate Iacobe
V/. Ut digni efficiamur promissionibus Christi


Aliud responsorium
10. Iacobe seruorum spes et medicina tuorum  [1:49]  cc  60
R/. Iacobe seruorum spes et medicina tuorum
V/. Suscipe seruorum miserans pia uota tuorum, alleluia


Ad Sextam
[Antifona. Ducti sunt, inquit...
Capitulum. At Iacobus parumper deliberans
]

11. Imposuit Ihesus Iacobo et Iohanni  [1:08]  cc  61
V/. Imposuit Ihesus Iacobo et Iohanni, allelluia, alleluia
R/. Nomina Boanerges, alleluia, alleluia
V/. Imposuit...
R/. Fratren Iohannus gladio, alleluia


Aliud responsorium (breve)
12. Iacobe, pastor inclite  [2:14]  cc  62
R/. Iacobe, pastor inclite, preces nostras suscipe, alleluia, alleluia
V/. Lapsis magnum prorrige..., alleluia, alleluia
R/. Iacobe...
V/. Occidit autem Iacobum


[Ad Nonam
Antifona. Cum ducerentur in uia — Capitulum. Iacobus uicit turbas, ut supra
R/. Occidit autem Herodes Iacobum, alleluia — V/. Fratrem Iohannes gladio, alleluia
Gloria Patri et Filio. Occidit... — V/. Imposuit Ihesus...]


Ad Uesperas
[Antifona. Immisit inquit — Psalmus. Dixit Dominus
Antifona. His qui obtulerat... — Psalmus. Laudate pueri
Antifona. Cum ducerentur... — Psalmus. In convertendo
Antifona. Iacobus parumper. — Psalmus. Domnie probasti me
Capitulum. Uocauit Ihesus Iacobum — R/. O adiutor omnium
Hymnus. Felix per omnes Dei plebs — V/. Ipse est directus
]

Cantus III toni — Antifona
13. O lux et decus hyspanie  [2:14]  cc  63


Missa in uigilia Sancti Iacobi a domno papa Calixto edita
in Uigilia sancti Iacobi Zebedei circa nonam cantanda sicut in diem Pentecostes.
Kyrie eleison. Christe audi nos. Pater de celis. Sequatur. Hac in die fontes debeant benedici


Introitus — Versus: Gregorius P.
14. Iacobus et Iohannes dixerunt  [1:53]  cc  64
V/. Iam uos delectat locus celsitudinis

Tractus — Marcus
15. Uocauit Ihesus ad se  [2:22]  cc  65

16. R/. Nimis honorati sunt  [2:01]  cc  66

17. Tractus. Iacobus in uita sua  [2:48]  cc  67
V/. Ipse est directus diuinitus in penitenciam gentis

Offertorium — Gregorius
18. Certe dun filii  [4:44]  cc  68

19. Communio. Ego uos elegi de mundo  [0:52]  cc  69

Uersus Calixti Pape cantandi ad processionem Sancti Iacobi
in solempnitate passionis ipsius et trasnlacionis eiusdem

20. Salue, festa dies  [1:44]  cc  70


VIII Kalendas augusti, Missa Sancti Iacobi
a domno Papa Calixto edita


21. Introitus. Ihesus uocauit Iacobum Zebedei  [1:19]  cc  71

22. Misit Herodes rex  [2:51]  cc  72
R/. Misit Herodes rex manus et affligeret quosdam de ecclesia
V/. Occidit autem Iacobum fratrem Iohannis gladio


23. Calixtus. Alleluia. Sanctissime Apostole  [2:12]  cc  73
24. Calixtus. Alleluia. Hic Iacobus ualde  [2:28]  cc  74
25. Marcus. Alleluia. Uocauit Ihesus  [2:33]  cc  75

Prosa sancti Iacobi Latinis, Grecis et Ebraicis uerbis, a domno Papa Calixto abreuiata
26. Alleluia, gratulemur et letemur  [7:02]  cc  76

27. Offertorium. Ascendes Ihesus in montem  [4:00]  cc  77





CD3

Prosas, Tropos y Conductos

Prosa Sancti Iacobi crebo cantanda a domno Guilelmo patriarcha Iherosolimitano edita
1. Clemens seruulorum  [4:20]  cc  78

Benedicamus sancti Iacobi a magistro Anselmo I editum
2. Exultet celi curia  [4:35]  cc  79

Conductum sancti Iacobi ab antiquo episcopo Boneuentino editum
3. Iacobe sancte tuum  [1:35]  cc  80

4. Lector, lege  [0:24]  cc  81

Conductum sancti Iacobi a domno Fulbertus Karnotensi episcopo editum
5. In hac die laudes cum gaudio  [6:57]  cc  82

6. Lector, lege  [0:26]  cc  83

Conductum sancti Iacobi a magistro Rotberto cardinali romano editum
7. Resonet nostra Domino caterua  [2:36]  cc  84

8. Lector, lege  [0:24]  cc  85

Conductum sancti Iacobi a sancto Fortunato Pictauensi episcopo editum
9. Salue festa dies  [4:21]  cc  86


Farsa oficii Misse S. Iacobi
a domno Fulberto Karnotensi episcopo, illustri uiro, composita:
in utroque festo eiusdem apostoli cantanda quibus placebit


Cantores inter quos sit presul aut presbiter infulis uestitus, dicant hoc:
10. Ecce adest nunc Iacobus  [0:37]  cc  87·a
11. Alii respondeant: Qualis sit iste Iacobus  [0:56]  cc  87·b
12. Alii dicant: Hic est reuera Iacobus  [1:20]  cc  87·c
13. Alii respondeant: Alleluia, in gloria sit deo laus per omnia  [1:15]  cc  87·d

14. [Introitus]. Reges terre et omnes populi  [8:51]  cc  88

15. Rex immense, pater pie, eleison  [2:33]  cc  89

16.  [6:46]  cc  90
Gloria in excelsis Deo
Uersus Fulbertus Karnotensis de S. Iacobo:
Qui uocaste supra mare

Farsa lectionis de Misse S. Iacobi
a domno Fulberto Karnotensi episcopo, illustri uiro

17. Cantemus Domino cantica glorie  [15:09]  cc  91

18. Sanctus  [4:49]  cc  92

Agnus Fulberti episcopi Karnotensis
19. Agnus Dei  [2:03]  cc  93

BENEDICAMUS SANCTI IACOBI
a quodam Doctore Galleciano

20. Regi perhennis  [2:45]  cc  94





CD4

Organa, Conducti, Discantus et Hymni

Ato episcopus Trecensis
1. Nostra phalanx  [3:18]  cc  95

Magister Albertus Parisiensis
2. Congaudeant catholici  [5:46]  cc  96

Magister Goslenus episcopus Suessionis
3. Gratulantes celebremus festum  [2:10]  cc  97

BENEDICAMUS. Magister Albericus archiepiscopus Bituricensis
4. Ad superni regis decus  [3:29]  cc  98

Magister Airardus Uiziliacensis
5. Annua gaudia  [3:19]  cc  99

Antiquus episcopus Boneuentinus
6. Iacobe sancte tuum  [2:18]  cc  100

Magister Gauterius de Castello Reinardo decantum fecit
7. Regi perhennis  [3:49]  cc  101

Magister Iohannes Legalis
8. Uox nostra resonet  [2:00]  cc  102

Magister Ato episcopus Trecensis
9. Dum esset  [3:34]  cc  103
R/. Dum esset Saluator in monte
V/. Sicut enim uox tronitrui in rota mundi sonat


Idem Ato
10. Huic Iacobo  [2:57]  cc  104
R/. Huic Iacobo condoluit Dominus
V/. Tristis est anima mea


Idem Ato
11. Iacobe uirginei  [2:54]  cc  105
R/. Iacobe uirginei frater preciose
V/. Tu prece continua pro nobis ora


Idem Ato
12. O adiutor  [5:04]  cc  106
R/.O adiutor omnium seculorum
V/. Que subuenis periclitantibus


PROSA. Idem Ato
13. Portum in ultimo  [1:58]  cc  107

Fulbertus episcopus Karnotensis — [Tropus de Kyrie]
14. Rex inmense  [3:09]  cc  108

Ato prefatus
15. Misit Herodes  [4:11]  cc  109

Magister Goslenus episcopus Suessionis — [Tropus de Kyrie]
16. Alleluia. Uocauit Ihesu  [3:23]  cc  110

Gauterius prefatus — [Tropus de Kyrie]
17. Kyrie cunctipotens  [3:39]  cc  111

Gauterius prefatus
18. Benedicamus Domino I  [1:53]  cc  112

Magister Droardus Trecensis
19. Benedicamus Domino II  [1:31]  cc  113

Idem Droardus
20. Benedicamus Domino III  [0:51]  cc  114

Aimericus Picaudi, presbiter de Partiniaco
21. Ad honorem  [2:31]  cc  115

Alleluia in greco
22. Alleluia. Efonissen Ysus Iacobon. Alleluia. Vocavit Ihesus Iacobum  [2:22]  cc  116

Himno
23. Dum pater familias  [4:50]  cc  117





CORO ULTREIA DE PONTEVEDRA

“ULTREIA", Germanismo que da nombre a un antiguo himno de peregrinación a Compostela, contenido en el Códice Calixtino de Santiago, cuya traducción podría expresarse por “ea, adelante", es el punto de partida de un grupo de pontevedreses deseosos de recuperar el acervo cultural que gira en tomo al canto llano y a la música vocal de los antiguos códices medievales.

Para llenar el vacío que se produjo con el traslado de los seminaristas mercedarios de Poio a la Universidad Pontificia de Salamanca, en 1985 se fundó el coro “ULTREIA” de Pontevedra, contando para ello con el entusiasmo de un grupo de amigos interesados en el canto Gregoriano.

El coro “ULTREIA” ha sido invitado a la Semana Internacional de canto Gregoriano de Cuenca, ha obtenido el Premio de la Crítica en su edición de 1994 que la Xunta de Galicia otorga anualmente con su disco “AVE MARIS STELLA”.

Colabora con los grupos “Milladoiro” y “The Chieftains” en la grabación de sus respectivos discos “Gallaecia fulget” y “Santiago”, al que le ha sido otorgado el Premio Grammy 1997, ha participado con “Milladoiro” en con-ciertos en directo ofrecidos en diferentes localidades.

Ha sido invitado expresamente a la inauguración de la reconstrucción de la vieja Abadía de Fontcaude (Francia). Su penúltima grabación ha sido un disco que conmemora el décimo aniversario de su primer concierto oficial, siendo su contenido sobre el Canto Gregoriano a lo largo de las diferentes épocas litúrgicas del año y titulado “CUM JUBILO”.

De modo regular interviene en el ciclo de conciertos que se celebran anualmente en el Monasterio de Poio durante el mes de agosto, así como en los oficios del Jueves Santo, con la representación de “Los Salmos del Rey, David” y las “Lamentaciones de Jeremías”; el concierto navideño que se celebra en el mes de diciembre y todos los primeros sábados de mes en el Monasterio de Poio con motivo del canto tradicional de La Salve.

Dirige el coro Femando Olbes Durán, Profesor de música del instituto Sánchez Cantón de Pontevedra. Ha grabado numerosos discos de música meclieval. Se inicia musicalmente en el coro de los institutos de Pontevedra, Grupo Universitario de Santiago de Música Antigua. Actualmente compagina la dirección del grupo de música antigua Martín Códax y la del coro “Ultreia”.


VOCES:

Miguel Garcia Limeses (Presidente)
Enrique José Lareo Martin (Secretario)*
Enrique Cervera-Mercadillo de Dios (Tesorero)*
Fernando Olbés Durán, (Director)*

Julio Arias Garcia*
Manuel Corujo Ferro*
Victor Fernández Aboal*
Ubaldo Fernández Gómez
Marcos González Fariña*
Alberto González González*
Luis Olbés Durán*
Santiago Quintillán Rial
Vicente Rubianes Fraga*
Rafael Senn González*
Mariano Vázquez Tur

Paula Corujo Ferro "puer cantor"

* Solistas en alguna obra.


INSTRUMENTISTAS:

Mariano Vázquez Tur, órgano de la Catedral de Tui
Miguel A. López Fariña, organistrum, fídulas
Roberto Santamarina, fídula, violas
Rodrigo Romaní, arpa
Enrique Cervera-Mercadillo, percusión
Julio Arias García, percusión







Deseamos hacer patente nuestro agradecimiento a las personas y entidades que a continuación se relacionan, pues sin su aportación hubiera sido imposible la realización de este disco:

Pablo Barreiro Rivas, nuestro gran amigo y técnico de sonido.
Arturo Maneiro Vila, Dtor. da Radio Galega, por su apoyo.
Paula Corujo Ferro, por su aporte a la voz de “puer cantor”.
Emilio y Antonio Rodicio Fernández y Áurea por su amistad y colaboración en el monasterio de Santa Cristina de Ribas de Sil, donde se realizó casi toda la grabación.
Rvdo. D. Manuel Villar, párroco de Abades.
Rvdo. D. Luis Alcántara, párroco de Santiaguiño del Burgo.
Rvdo. D. Moisés Alonso, canónigo-organista de la Catedral de Tui.
Juan Carlos Toledo, Catedral de Tui.
Liceo Casino de Pontevedra, por dejamos un lugar para ensayar.
Pilar Rojo Noguera, Delegada de Cultura de Pontevedra por su apoyo.
Al Grupo Martín Códax, por el aporte instrumental.
Rodrigo Romaní, por su trabajo con el arpa.

A D. Jesús Precedo Lafuente, D. Xosé L. Barreiro Rivas, D. Emilio Casares Rodicio y D. Manuel Díaz y Díaz por sus artículos divulgativos insertos en el libreto del disco.
A los hermanos Moralejo Álvarez.

A Antonio Souto Barros por su interés y dedicación al proporcionarnos los mejores medios de transporte.
A Ana Ma Fernández Balboa por su colaboración.
A las empresas F.C.C., S.A., Huarte y O.S.S.A. y CORSÁN E.C., S.A., por su colaboración en diversos temas.

Diseño y maquetación: J. Balsa
Infografia, Manoel Corujo y Fernando Olbés.
Fotografía: Tino Martínez, Xosé Rañó, X. Enrique Acuña, Turgalicia.

Gravado polo Estudio Móbil da Radio Galega en:
Estudio Móbil da Radio Galega en:
· Monasterio de Santa Cristina de Ribas de Sil (monodia)
· Santuario de Nosa Señora de Abades (polifonía)
· Catedral de Tui (órgano)

Misturado e masterizado no Estudio 5 da Radio Galega.
Técnico de son: Pablo Barreiro
Asistencia técnica: Xavier López Quián





Causa alegría y admiración contemplar los coros de peregrinos al pie del altar venerable de Santiago en perpetua vigilancia: los teutones a un lado, los francos a otro, los italianos a otro; están en grupos, tienen cirios ardiendo en sus manos; por ello toda la iglesia se ilumina como con el sol en un día claro. Cada uno con sus compatriotas cumple individualmente con maestría las guardias. Unos tocan cítaras, otros liras, otros tímpanos, otros flautas, caramillos, trompetas, arpas, violines, ruedas británicas o galas, otros cantando con cítaras, otros cantando acompañados de diversos instrumentos, pasan la noche en vela”.

Liber I; Cap. XVII.

“O sol poniente po-las vidrieiras
d'a soledade, lanza serenos
rayos, que finen descoloridos
d'a groria os ánxeles y-o Padre Eterno.
Santos e apóstoles, ¡vedeos! parece
qu'os labios moven, que falan quedo
os uns c'os outros, e aló n'altura
d'o ceu a música vai dar començo
pois os groriosos concertadores
tempran risoños os instrumentos”.

Rosalía de Castro “N'a Catedral”
“Quicquid enim de Sancto lacobo
Contatur, ingentis auctoratis esse debet.

Precipuum famulis illud quoque debet
haberi, ut matutinas lacobi devocio cleri
concelebret. Sit cum nesponsis lectio trina.
Nec desint one. Gens audiat hec peregrina”.

C.C.; Carta del Papa Calixto.