Mevlâna. Bayati Mevlevî Âyini · Şeb- i Arûs “Düğün Gecesi”
Dervishes Ceremony / Sem' â Gösterisi

cetinermuzik.com.tr
mevlana.net

Çetiner Müzik & Film
2004

01 - Şiir / Gel Gel (İsmail Coşar)   [1:07]

02 - Na' t-ı Mevlâna   [4:55]

03 - Ney Taksimi (Süleyman Yardım)   [6:13]

04 - Bayati Peşrev   [11:35]

05 - 1. Selam, 2. Selam, 3. Selam, 4. Selam   [26:16]

06 - Niyaz İlahisi   [4:51]

07 - Ud Taksimi   [1:38]

08 - Kur'an-ı Kerim (Cahit Nazlı)   [4:59]




MUTRIB GRUBU
Süleyman YARDIM, ney
H.Emre ZİYAGİL, ud
Emre ERDOĞAN, kanun
Aydemir TUNCER, tambur
Burak ALBAYRAK, tambur
Emre APAYDIN, kemeçe
Akın Tikel ÖZKÖK, vyolonsel
B.Selman TULGAR, küdum
Suat ORHAN, bendir-daire
Kemal OĞUR, hanende
Ufuk YÜRÜÇ, hanende
Ali POLATTEMİR, hanende
Mustafa YILDIRIM, hanende
Cahit NAZLI, hanende, Na't, Kur'an-ı Kerim



yapım: Çetiner Müzik & Film
yapımcı: Hikmet Çetiner
müzik yönetmeni: Süleyman Yardım
şiir: İsmail Coşar
prodüktör: Mehmet Çetiner
süper vizör: Halil Ünsal, Nuri Güzelsoy, Ramazan Öz











DERVISHES CEREMONY

Sema is the first thing which occurs in one's mind when he means "Mevlevilik" the way of life style of Mevlevies. It means,"to hear" in any dictionary. When we take it as a term, it means to move in ecstasy while listening to the musical tunes and whirl around himself in ecstasy. Sema was executed by a reason of religious enthusiasm and Islamic mysticism without obeying any rule during the time of Hazreti Mevlana. Then beginning with the time of Sultan Veled and Ulu Arif Çelebi, it was executed in a complete discipline, and was put into a tight order until the time of Pir Adil Çelebi. During this period, executing the SEMA became possible to learn and to teach. Thus, Sema Performances reached to the latest formation in the XV. Century. Later on Nâtı Sherif was added in the XVII. Century.

Sema symbolicly states the formation of the Universe, to come to the life of humanity in the Universe, the love of human beings against God and to act in love of God, to perceive his worship and to incline towards to be the perfect man.

Mutrip and semasens (dervishes) take place in the semahane (sema place) after greeting the Sheikh' s Post; then the Sheikh enters into the semahane; he greets mutrip team and semazens, and sits down on his post.

The saz group (group of musicians) of the mutrip, consist of Nays (reed flutes played in Mevlevi Music). Mostly rebabs, kanuns, and tamburs (all music instruments) are also added to this group. There is a Neyzenbaşi as a chief nay players and there is a Kudümzen başi who conducts the orchestra and the performance. Ayinhans sing the notes with rhythm while they are playing two or three kudüms and one of them joins to the orchestra with a tambourine with cymbals and the other one with a tambourine without cymbals that is called "Bendir".

Sema Ceremony begins with "Na't-ı Sherif". Nat-ı Sherif is a poem of Hazreti Mevlana which praises Hazreti Muhammed who is the most sacred creature and was caused to be created of the Universe. The compositor "Itri" whose name was Buhurizade Mustafa Efendi, composed this Na't in the XVII Century in the tune of Rast. The Na't-han sings this Na't on foot and without saz (orchestra).

Kudüm beatings follow the Na't. This is the command of the Great Creator Allah about the existence; it means "be" or "exist". According to the Islam belief, God created first the human body as spiritless, then he blow upon the body from his soul and made human body alive.

Ney Taksimi (Ney Performance) which is done after Nat, represents this heavenly blow.

After the Nay Performance which is an instrumental improvisation the peshrev (the best known form of long rhythmic music) begins, the Chief and the semazens come to the Sema Square whirling from right to left in a circle. They go around three times and it is called "Devr-i Veledi", Veledi Period.

An imaginary supposed line between the door of Semahane and the red post against it, divides the Semahane into two equal circles. This line is called "Hatt-ı istiva", is accepted as sacred by mevlevi and it is never stepped on.

The fourth scene is Sultan Veled Age. This is a circular walk of semazens who greet each other three times with a peshrev. This form is a greeting of secret soul to human soul. The semazen who comes to the post level from the right side of the Sema Square, passes to the opposite side without stepping on the Hatt-ı istiva and without turning his back to the post. Thus he comes face to face with semazen who follows after him. These two dervishes bow down at the same time and greet each other. This greeting is called "Mukabele"

The Dervish who comes to the point where Hatt-ı istiva cuts across the Sema Square, greets again bowing and goes on walking without stepping on the Hatt-ı istiva.

Devr-i Veledi (Veled's Period) is completed at the end of the Third Scene when the Sheikh takes place on the post. Under the guidance of the Sheikh, the Spiritual Trainer, these periods symbolize Mutlak Hakikat (Absolute Belief), knowing the religious information as "İlm-el Yakin - Certain knowledge of God and religious life", sees as "Ayn-el Yakin - with certainty",
and "Hakk-al Yakin" symbolizes to reach to God.

Kudümzenbaşi warns the end of the Devr-i Veled with the beatings and Neyzenbaşi makes short performance with the instrument and the "ayin" begins to be performed.

The semazen takes his black cloak off and borns to the spiritual vision binds his arms in front of him and represents the figure one. Thus he becomes the witness of the unity of God.

The semazens kiss the Sheikh's hands one by one and get his permission and then they begin to sema.

Sema is composed of four parts. Each part has the name "SELAM". Sema is conducted by the Semazenbaşi. He conducts the whirling of the semazens and supplies a good order.

I. Selam (greeting), perception of someone' s worship
II. Selam, to feel amazement against the greatness and might of God.
Ill. Selam, convertment of this amazement feeling into love of God.
IV. Selam, to return to the duty of worship at the creation. Because the highest and the greatest adobe in Islam, is the worship.

With the beginning of Selam IV, The Postnişin Sheikh too joins to sema, without taking his cloak off and without opening his hands he begins to sema. Whirling, he comes into the middle of the Sema Square from the Post and by whirling again returns to his Post. This is called "Post Sema'i".

When the sheikh takes place on his post the last Taksim finishes and one chapter from Kuran-ı Kerim, that is Aşr-ı Şerit is read. Sema Ceremony finishes with last prayers, with "Hu" cry (cries) which is the name of god and with last greef. After the Sheikh, semazens and mutrib greet the sheikh's post and leave the semahane.

SEM'Â GÖSTERİSİ

Mevlevilik deyince ilk akla gelen sem'a, lügatte işitmek manasındadır. Terim olarak, musiki nağmelerini dinlerken vecde gelip hareket etmek, kendinden geçip dönmektir. Hz. Mevlana zamanında belli bir nizama bağlı kalmaksızın dini ve tasavvufi bir coşkunluk vesilesiyle icra edilen sem'a, sonradan Sultan Veled ve Ulu Arif Çelebi zamanından başlayarak Pir Adil Çelebi zamanına kadar tam bir disiplin içine alınmış, sıkı bir nizama bağlanmış; icrası öğrenilir ve öğretilir olmuştur. Böylece
XV. yüzyılda son şeklini alan Sem'a töreni' ne daha sonra sadece XVII. yüzyılda Na't-ı Şerif eklenmiştir.

Sem'a, sembolik olarak, kainatın oluşumunu, insanın alemde dirilişini, Yüce Yaratıcı'ya olan aşk ile harekete geçişini ve kulluğunu idrak edip "Insan-ı Kamil" doğru yönelişini ifade eder.

Mutrıb ve semazenlerin şeyh postunu selamlayıp, semahanede yerlerini almalarından sonra şeyh efendi semahaneye girer, Mutrıb ve semazenleri selamlayıp posta oturur.

Mutrıbtaki saz grubu asıl olarak neylerden oluşur. Bulunduğu takdirde bu heyete rebab, kanun, tanbur gibi diğer sazlar da ilave edilir. Neyzenlerin başında bir neyzen-başı, ayin-hanların başında da kudümzenbaşı vardır. Bütün mukabeleyi kudümzenbaşı yönetir. Ayinhanlar iki veya üç kudümle usül vurarak eseri okurlar. Ayrıca ayinhanlardan biri hele (zil) ile, bir diğeri de zilsiz def (bendir) ile usüle iştirak eder.

Sem'a Töreni, Na't-ı Şerif'le başlar. Na't-ı Şerif kainatın yaratılmasına vesile olan, yaratılmışların en yücesi Hz. Muhammed'i (S.A.V.) Oven, Hz. Mevlana'nın bir şiiridir. XVII. yüzyılda bestekarlarından "Itri" adıyla tanınan Buhurizade Mustafa Efendi'nin Rast makamından bestelediği bu nat-ı, na't-han ayakta ve sazsız okur.

Na't'i, kudüm darbları izler. Bu yüce Yaratıcı'nın kainata "OL" emridir. İslam inanışına göre Allah, insanın önce cansız bedenini yaratmış, sonra ona kendi ruhundan üfleyerek diriltmiştir.

Na't' den sonra yapılan ney taksimi işte bu ilahi nefesi temsil eder.

Taksimden sonra peşrevin başlaması ile şeyh efendi ve semazenler, sem'a meydanında sağdan sola doğru dairevi bir yürüyüşe başlarlar. Sem'a meydanın' üç kez dolaşmaktan ibaret olan bu yürüyüşe "Devr-i Veledi" denir.

Semahanenin giriş kapısı ile tam karşıdaki kırmızı post arasında var olduğu kabul edilen bir çizgi, semahaneyi iki yarım daireye böler. "Hatt-ı istiva" denilen bu çizgi, Mevlevilerce kutsal sayılır ve asla üzerine basılmaz.

Dördüncü bölüm, Sultan Veled devridir. Bu, Semazenlerin birbirine üç kere selam vererek, bir peşrevle dairevi yürüyüşüdür. Şekilde gizli ruhun ruha selamıdır... Sem'a meydanım sağ tarafından post hizasına gelen semazen, Hatt-ı İstivâ'ya basmadan ve posta sırt çevirmeden dönerek karşıya geçer. Böylece arkasından gelen semazenle karşı karşıya gelir. Bir an göz göze gelen iki derviş, aynı anda öne doğru eğilerek birbirlerine baş keserler. Buna "Mukabele" denir.

Postun tam karşısında Hatt-ı İstiva'nın sem'a meydanıni kestiği noktaya gelen derviş burada da baş keser ve Hatt-ı Istiva'ya basmadan yürüyüşüne devam eder.

Üçüncü devrin sonunda şeyh efendinin posttaki yerini almasıyla Devr-i Veledi tamamlanır. Bu devirler, şeyh denilen manevi terbiyecinin rehberliğinde Mutlak Hakikat'i "İlm-el Yakin" olarak bilişi, "Ayn-el Yakin" olarak görüşü "Hak-el Yakin" olarak da O'na erişi sembolize eder.

Kudümzen-başının Devr-i Veledi'nin bittiğini ikaz eden vuruşları ile neyzen-başı kısa bir taksim yapar ve ayin çalınmaya başlar.

Semazen üstündeki siyah hırkayı çıkararak, sembolik olarak hakikate doğar, kollarını bağlayarak bir rakamını temsil eder. Böylece Allah'ın birliğine şehadet eder.

Semazenler tek tek şeyh efendinin elini öperek izin alır ve sem'a-ya başlarlar.

Sem'a, her birine "selam" adı verilen dört bölümden oluşur ve semazenbaşı tarafından idare edilir. Semazenbaşı Semazenlerin dönüşlerini kontrol ederek intizamı temin eder.

I. Selam, ınsanın kendi kulluğunu idrak etmesidir.

II. Selam, Allah'ın büyüklüğü ve kudreti karşısında hayranlık duymayı ifade eder.

III. Selam bu hayranlık duygusunun aşka dönüşmesidir.

IV. Selam ise insanın yaratılıştaki vazifesine yani kulluğa dönüşüdür. Çünkü İslam'da en yüce makam, kulluktur.

IV. Selam'ın başlaması ile "postnişin" yani şeyh efendi de hırkasını çıkarmadan ve kollarını açmadan sem'a'a girer. Postundan sem'a meydanının ortasına kadar dönerek gelir ve yine dönerek postuna gider. Buna "Post Semaı" denir.

Bu arada IV. Selam bitmiş, Son Peşrev ve Son Yürük semai çalınmış, son taksim yapılmaktadır.

Şeyhin posttaki yerini almasıyla Son Taksim de sona erer ve Kur'an-ı Kerim'den bir bölüm yani "Aşr-ı Şerif" okunur. Son dualar, Allah'ın adı olan "HU" nidalan ile son selamlaşmalarla Sem'a Töreni sona erer. Şeyh Efendi'den sonra semazenler ve mutrıp da şeyh postunu selamlayıp semahaneyi ter-kederler.